TRUNG TÂM Y TẾ TRẢNG BÀNG TÂY NINH

PHÁC ĐỒ XỬ TRÍ NGỘ ĐỘC PARACETAMOL

Acetaminophen (paracetamol) là thuốc giảm đau, hạ sốt được sử dụng rộng rãi nên dễ dẫn đến lạm dụng, quá liều và ngộ độc

Liều ngộ độc:

- Ngộ độc cấp:

 Trẻ em: 150 – 200 mg/kg

 Người lớn: 6 – 7 g

- Ngộ độc mạn:

    Trẻ em: 60 – 150 mg/kg/ngày x 2 - 8 ngày

    Người lớn: 4 – 6 g/ngày/nhiều ngày hoặc 3g/ngày/1 năm

Độ an toàn giảm khi có kích hoạt hệ P450, giảm kho dư trữ glutathione

Đối tượng nguy cơ cao:      

- Nghiện rượu.

    Ăn chay và suy dinh dưỡng.

    Dùng carbamazepine, isoniazid.

Trẻ em < 10-12 tuổi ít khả năng ngộ độc gan do sự phân bố của P450 ít hơn.

Các giai đoạn ngộ độc:

- Giai đoạn 1 (0.5 đến 24 giờ): buồn nôn, nôn ói, toát mồ hôi, xanh xao, khó chịu trong người. Một số Bn không có triệu chứng. Xét nghiệm CLS bình thường.

- Giai đoạn 2 (24 đến 72 giờ): Các TCLS giai đoạn 1 cải thiện nhưng men gan bắt đầu tăng. Bn đau ở ¼ trên bên phải, gan lớn và đau, tăng Prothombin time (PT), tăng bilirubin, thiểu niệu.

- Giai đoạn 3 (72 đến 96 giờ): bất thường chức năng gan đạt mức độ đỉnh vào 72 đến 96 giờ sau uống. Vàng da, lú lẫn (bệnh não gan), tăng men gan, tăng amoniac máu, xuất huyết nội. 25% Bn có suy thận cấp do hoại tử ống thận (tăng BUN, creatinin, tiểu đạm, tiểu máu). Bn thường tử vong ở giai đoạn này do suy đa cơ quan.

- Giai đoạn 4 (4 ngày đến 2 tuần): Bn sống sót qua giai đoạn 3 sẽ hồi phục từ ngày thứ 4 và bình phục hoàn toàn vào ngày thứ 7, không để lại di chứng. Các TCLS và CLS còn bất thường trong vài tuần.

Cận lâm sàng:

- Định lượng paracetamol trong máu (không định lượng lại khi đã dùng antidote).

- TQ, INR, AST, ALT, Bilirubin.

- Ion đồ, BUN, Creatimin, đường huyết, KMĐM.

Điều trị:

- Loại bỏ độc chất:

+ Rửa dạ dày: tốt nhất nên rửa dạ dày trong vòng 1-2h sau uống.

+ Than hoạt: dùng than hoạt đơn liều (1g/kg)

Nên sử dụng than hoạt cách khoảng với NAC 1-2h.

- Sử dụng antidote:

+ N-acetylcystein (NAC)

+ Methionine

+ Các thuốc khác: Cysteine, Glutathione, Ethanol, ức chế Canxi

v Cơ chế tác dụng của NAC:

+ NAC hạn chế sự hình thành NAPQI

+ NAC thay thế Glutathione→ kết hợp NAPQI→ các phức hợp cystein và mercaptate.

+ NAC tăng tạo các hợp chất sulfat không độc

+ Cải thiện chức năng đa cơ quan, hạn chế tổn thương gan

v Thời gian sử dụng NAC:

+ Sử dụng trong vòng 8h: hiệu quả gần như tối đa.

+ Hiệu quả giảm nếu sử dụng trễ hơn

+ Vẫn sử dụng nếu bệnh nhân đến trễ (>24h)

v Chỉ định dùng NAC:

+ Nồng độ paracetamol nằm tại hoặc trên đường “ có thể độc gan “ của biểu đồ Rumack-Matthew (không sử dụng biểu đồ nếu không rõ thời gian uống hoặc đã uống trên 24h, hoặc đã uống nhiều lần).

+ Liều Paracetamol BN uống hơn 150 mg/kg hoặc 7,5g ở người lớn ( nếu nồng độ Paracetamol không được xác định trong vòng 8h sau uống)

+ Nồng độ Paracetamol trong máu > 10 mcg/ml (không rõ thời gian uống)

+ Men gan tăng và nghi ngờ ngộ độc cấp Paracetamol.

+ BN đến trễ (>48h ) và men gan bất thường

· Liều NAC:

+ Dạng uống:

· Liều nạp: 140 mg/kg

· Duy trì: 70 mg/kg/4h, 17 liều

· Tác dụng phụ: buồn nôn, nôn, tiêu chảy

Nên uống với nước, dung dịch G 5% hoặc nước trái cây và làm lạnh để dễ uống.

+ Dạng truyền:

· Liều nạp: 150 mg/kg/200ml Glucose 5% TTM trong 15 ph.

· Duy trì: 50 mg/kg/500ml Glucose 5% TTM trong 4h→ 100 mg/kg/1 lít Glucose 5% TTM trong 16h.

· Tác dụng phụ: đỏ da, co thắt phế quản, tụt HA.

v Chú ý: Kiểm tra lại INR, Creatinin, KMĐM sau khi kết thúc dùng NAC

+ Bình thường → xuất viện.

+ INR và/hoặc Creatinin tăng→ Sử dụng lại NAC 150 mg/kg/24h.

- Điều trị hỗ trợ.

+ Thuốc chống nôn nếu bệnh nhân có nôn ói

+ Thuốc chống trầm cảm: nếu BN tự tử

+ Điều trị suy gan, suy thận nếu có.